Жер сілкінісі жөніндегі хабарламаларда жиі әртүрлі сейсмологиялық терминдер қолданылады, олар ақпаратты қабылдауда түсінбеушілікке әкелуі мүмкін. Сондықтан екі түрлі параметрді нақты ажырата білу қажет: сейсмикалық интенсивтілік (баллмен өлшенеді және белгілі бір жерде әсерін сипаттайды) және жер сілкінісінің ошағының шамасы (магнитуда немесе энергетикалық класс арқылы бағаланады).

Жер сілкінісінің интенсивтілігі (I – intensity)

Жер қыртысының шайқалу интенсивтілігін сипаттайтын дескриптивті шкала бойынша баллмен бағаланатын сейсмикалық әсер. Бұл шкала адамдардың реакциясына, тұрмыстық заттардың қозғалысына, ғимараттар мен құрылыстардың жағдайына, сондай-ақ жер бедері мен топырақтағы өзгерістерге негізделген.
Бір жер сілкінісінің интенсивтілігі Жер бетіндегі әртүрлі нүктелерде эпицентрден қашықтығына байланысты әртүрлі болады.

Қазақстанда, бұрынғы КСРО сияқты, MSK-64 сейсмикалық 12 балдық шкаласы қолданылады. Бұл шкаладағы ең жоғарғы мән – 12 балл. Интенсивтілік бір ғана жер сілкінісінің өзінде әртүрлі аймақтарда өзгеше болатынын атап өткен жөн. Бақыланатын сейсмикалық әсер жер сілкінісінің магнитудасына, эпицентрден қашықтыққа, ошақтың тереңдігіне, сондай-ақ жергілікті жағдайға – топырақ сапасына және жер асты суларының деңгейіне байланысты.
Алматы қаласында тарихта ең күшті Верный (1887 ж.) және Кемин (1911 ж.) жер сілкіністерінде интенсивтілік 9–10 баллға жеткен.

Әр елде әртүрлі шкалалар қолданылады: мысалы, Жапонияда – 7 балдық JMA шкаласы, АҚШ пен Еуропада – 12 балдық Модификацияланған Меркалли (MMI) шкаласы.

Жер сілкінісінің магнитудасы (М, лат. magnitudo – «шама»)

Жер сілкінісі ошағының мөлшерін сипаттайтын сандық көрсеткіш. Ол сейсмостанцияларда тіркелген сейсмограммалар бойынша анықталады. Магнитуда – өлшемсіз шама, ол әртүрлі жер сілкіністерінің көздерін салыстыруға мүмкіндік береді.

«Магнитуда» ұғымын 1935 жылы Чарльз Рихтер енгізген. Бастапқыда ол сейсмограммадағы амплитуда логарифмін стандартты қашықтыққа келтіріп есептелді. Қазіргі таңда әлемде магнитуданы анықтау әдістері әртүрлі бірнеше шкала бар:

• жергілікті магнитуда (ML),
• беттік толқындар магнитудасы (MS),
• көлемдік толқындар магнитудасы (mb, mpv),
• сейсмикалық момент бойынша (MW).

Рихтердің бастапқы шкаласында магнитуданың ең жоғарғы мәні шамамен 9 болды. Ал физикалық тұрғыдан дәлірек MW моменттік магнитуда шкаласы бойынша қазір жер сілкінісінің ошақтары 9,5 магнитудаға жеткені белгілі. Мысалы:

• 1960 ж. 22 мамырдағы Чили жер сілкінісі (MW = 9.5),
• 2004 ж. 26 желтоқсандағы Индонезиядағы Суматра жер сілкінісі (MW = 9.5), оған жойқын цунами ілесе келген.

Магнитуда әрқашан жер сілкінісінің ошағын сипаттайды және бір оқиға үшін жалғыз мәнге ие. «Рихтер шкаласы бойынша жер сілкінісі осындай баллмен тіркелді» дегенде – әңгіме магнитуда жайлы.

Сейсмикалық күшейтусіз ғимарат түрлері

• А түрі – шикі кірпіштен салынған, ауылдық құрылыстар;
• Б түрі – кірпіштен, майда блоктардан және ірі блоктардан тұрғызылған ғимараттар;
• В түрі – темірбетон қаңқалы, панельді, ағаштан қиылған үйлер.

Зақымдану жіктемесі

• 1 дәрежелі – жеңіл: сылақтағы жарықтар;
• 2 дәрежелі – орташа: қабырғаларда, мұржаларда ұсақ жарықтар;
• 3 дәрежелі – ауыр: қабырғалардағы терең жарықтар, мұржалардың құлауы;
• 4 дәрежелі – қирау: қабырғалардың жарылып кетуі, ғимараттың ішкі бөліктерінің құлауы;
• 5 дәрежелі – құлау: ғимараттың толық қирауы.

Сейсмикалық әсер сипаттамасы (MSK-64 шкаласы бойынша)

• 1 балл – Сезілмейді. Тек аспаптармен тіркеледі.
• 2 балл – Едва сезілетін. Жоғарғы қабаттардағы кейбір адамдар ғана сезеді.
• 3 балл – Әлсіз. Кейбір адамдар сезеді, ілулі заттардың жеңіл тербелісі байқалады.
• 4 балл – Байқалатын шайқалу. Ғимарат ішінде сезіледі, ілулі заттар тербеледі.
• 5 балл – Ояту. Ғимарат ішінде және сыртта сезіледі, ілулі заттар тербеледі; А түріндегі ғимараттарда 1 дәрежелі зақым болуы мүмкін.
• 6 балл – Қорқыныш. Жиһаз құлайды, адамдар шошып сыртқа шығады; А түріндегі көптеген және Б түріндегі кейбір ғимараттарда 1 дәрежелі зақым, жекелеген опырылулар болуы мүмкін.
• 7 балл – Ғимараттардың зақымдануы. Қорқыныш пен дүрбелең, адамдардың тұруы қиындайды; В түріндегі ғимараттарда – 1 дәрежелі, Б түрінде – 2 дәрежелі, А түрінде – 3 дәрежелі зақымданулар; опырылулар мен жолдарда жарықтар.
• 8 балл – Күшті зақым. В түрінде – 2 дәрежелі, Б түрінде – 3 дәрежелі, А түрінде – 4 дәрежелі зақым; құбыр түйіспелерінің жарылуы, жолдарда жарықтар мен опырылулар.
• 9 балл – Жаппай зақым. В түрінде – 3 дәрежелі, А түрінде – 5 дәрежелі зақым; жерасты құбырларының жарылуы, теміржол рельстерінің иілуі.
• 10 балл – Жаппай қирау. В түрінде – 4–5 дәрежелі, Б түрінде – 5 дәрежелі, А түрінде – толық қирау; бөгеттер мен дамбалардағы қауіпті зақымдар, жерасты құбырларының жарылуы мен майысуы, топырақта 0,2–1,0 м жарықтар, өзен жағаларында ірі көшкіндер.
• 11 балл – Апат. Мықты салынған ғимараттар, көпірлер, бөгеттер қирайды, теміржол және автожолдар жарамсыз болады, таулы опырылулар.
• 12 балл – Жер бедерінің өзгеруі. Жер үсті және жерасты құрылыстарының барлығы қирап, жер қыртысында түбегейлі өзгерістер пайда болады.

http://www.ceme.gsras.ru/ – Ресей Ғылым академиясының Геофизикалық қызметінің Орталық тәжірибелік-әдістемелік экспедициясының веб-сайты. Әлемдегі соңғы күшті жер сілкіністері туралы жедел ақпарат береді, негізінен ресейлік станциялар деректерін пайдаланады. Сондай-ақ осы сілтеме арқылы бірқатар аймақтық ресейлік каталогтарға қол жеткізуге болады.

http://orfeus.knmi.nl/ – Еуропалық сейсмологиялық қауымдастық ORFEUS веб-сайты. Сейсмологияға, сейсмикалық деректерді өңдеуге және сейсмологтарға арналған бағдарламалық жасақтамаға қатысты көптеген сілтемелерді қамтиды.

http://www.norsar.no/ – Норвегиялық деректер орталығы NORSAR веб-сайты. Скандинавия аймағына арналған автоматтандырылған және интерактивті бюллетеньдерді ұсынады.

http://www.isc.ac.uk/ – Халықаралық сейсмологиялық орталық (ISC) веб-сайты. ISC бюллетеніне қол жеткізуді қамтамасыз етеді.

http://www.iris.edu/ – IRIS Консорциумының веб-сайты. IRIS станциялар желісі туралы ақпаратты, бағдарламалық жасақтамаға сілтемелерді және басқа да пайдалы мәліметтерді ұсынады. Сондай-ақ IRIS желісінің станцияларынан тікелей сейсмикалық жазбаларды сұрауға мүмкіндік береді.

http://www.neic.cr.usgs.gov/ – АҚШ Геологиялық қызметінің NEIC веб-сайты. Әлемдегі күшті жер сілкіністері туралы жедел ақпарат береді, сондай-ақ магнитудасы 5.5-тен жоғары жер сілкіністерінің сейсмикалық момент тензорларын жедел анықтайды.